Početna strana

Bjeluša |   Bogojevići |   Brekovo |   Cerova |   Dobrače |   Dragojevac |   Grdovići |   Grivska |   Kruščica |   Latvica |   Mirosaljci |   Pogled |   Radobuđa |   Radoševo |   Severovo |   Stupčevići |   Trešnjevica |   Vigošte |   Virovo |   Visoka |   Vrane

Bjeluša se nalazi jugozapadno od Arilja, smeštena ispod masiva Javora, Golije, Mučnja i Kukutnjice, okružena Rzavom. Danas selo zahvata površinu od 3554 hektara i spada u jednu od najvećih mesnih zajednica u ariljskoj opštini. Po poslednjem popisu iz 2002. godine u selo je bilo 568 stanovnika.

Postoje zapisi koji svedoče da je selo bilo naseljeno još u srednjem veku. Crnogorci i Srbi iz Hercegovine i Sandzaka bežeći ispred turskog zuluma nalazili su bezbednije uslove za život u pobrđu planina Golije, Mučnja, Kukutnjice i Javora. Uspevali su da se održe tako da i danas na ovom području žive njihovi potomci.

Panorama BjelušeU prvim sačuvanim turskim popisima iz 1476. godine ustanovljeno je da je Biluša, prvobitni naziv Bjeluše, imala pet registrovanih baština sa osam domaćinstva. Kao i celo užičko područje pripadala je Smederevskom sandzaku, a ostalo je zapisano da je tadašnji starešina sela bio Hranko, Radetin sin.

Po drugom popisu iz 1528. godine Bjeluša je brojala 31 domaćinstvo sa 35 poreskih glava i prihodom od 4800 akči. Već 1572. godine selo pripada Užičkoj nahiji i broji 34 domaćinstva. Od tada pa do 1812. godine Bjeluša se više ne pominje u spisima. Zbog toga je verovatno i nemoguće sa preciznošću tvrditi kako je ovo planinsko selo ariljske opštine dobilo ime.

U turskim zapisima nailazi se na nekoliko naziva Biluša, Beleuša, Bjeluša. Najverodostojnija verzija je da je selo dobilo ime po starešini čobana iz vremena Moravske episkopije koja je imala velike posede na kojima su monasi čuvali stada ovaca, govedi... Posed koji je bio pod upravom manastira u Dobračama obuhvatao je i teren današnje Bjeluše. Postoje podaci koji svedoče da na ovim područjima, osim čobana u to vreme drugog življa nije bilo. S toga je brojno stanje stoke na ovom terenu, u nedostatku imena, evidentirano na osnovu imena starešine čobana. Po predanju njegovo ime bilo je Bjeluš, pa je ovo selo verovatno po njemu i dobilo ime.

Crkva u BjelušiPojedini toponimi i ostaci građevina dokazuju da je ovaj teren još u davna vremena bi naseljivan. Ipak prema podacima popa Nikole Vukotića koji je službovao od 1816. do 1855. godine i pisanih memoara Petra Petrovića može se zaključiti da je doseljavanje u Bjelušu najaktivnije bilo u drugoj polovini XVII veka. U svjim memoarima Petar Petrović je zapisao da se njegov predak po imenu Veselin doselio između 1770. i 1778. godine. U to vreme selo je brojalo 14 kuća i imalo je malu drvenu crkvu koja se nalazila u neposrednoj blizini današnje.

Prvi doseljenici bili su iz Crne Gore, drugi iz Hercegovine, a treći iz Bosne i Sandzaka. Razlozi doseljavanja bili su razni: neki su bežali od turskog zuluma, neki zbog krivice, a bilo je doseljavanja iz ekonomskih razloga, traženja boljih uslova za život. Od ovih doseljenika vodi poreklo većina familija koja danas živi u Bjeluši.

Tragovi prošlosti

Uz Rzav čije je korito kičma Bjeluše sačuvani su mnogi tragovi prošlosti. Na obrancima Okruglice nalazi se zaravan zvana Carevo polje. Na jednom delu zaravni nalazi se gomila kamenja koju meštani zovu Careva gomila.

Priča kazuje da je vojska nekog cara logorovala ovde i neku ostavštinu zakopala ispod gomile kamenja.

Bjeluša

Postoje razne pretpostavke o tome koja je to vojska bila. Po nekim legendama bila je to vojska Izvor Zijača Miroslava, brata Stefana Nemanje, a kamen je prikupljan za izgradnju manastira Žuljan. Po drugoj priči Carevo polje je bilo zborno mesto Lazareve vojske na putu za Kosovo.

Jedan od značajnih toponima u selu je i bezdan čija je površina 20m. Zijača je svoj naziv verovatno dobila po svom izgledu. Na otvor gde voda izvire zjapi stjena pa je zato tako i nazvana. Na području sela postoje i ostaci starih grobalja koje meštani nazivaju grčkim.

Crkva Svete Trojice svakako je najznačajniji istorijski spomenik u selu. Sagrađena je odmah posle oslobodilačkih ratova od Turaka, a kao godina završetka gradnje navode se 1818., 1819. i 1820. Crkva je obnovljena 1996. 1997. godine. Ovi tragovi prošlosti samo su siguran putokaz ka budućnosti sela.

Otvaranje škole

ŠkolaBjeluša je među prvim selima ariljske opštine dobila svoju školsku zgradu. Prvo školsko zvono oglasilo se 1919. gdine 15. novembra. Za otvaranje škole naročito se zalagala Julka Lazarević koja je i dala zgradu. Te prve školske godine upisano je 97 učenika uprvom idrugom razredu. Po sećanju onih najstarijih prvi učitelj bio je Milan Lazić. U zgradi koju je poklonila Julka deca su pohađala nastavu sve do 1950. godine kada je preseljena u nove prostorije.

Već 1. januara 1956. godine pripojena je školi u Brekovu i već 50 godina radi kao njeno izdvojeno odeljenje. U periodu od 1919. do 2006. godine u Bjeluši je radilo oko 30 prosvetnih radnika, a četvorazrednu školu završilo je oko nešto više od 1000 učenika.

Danas u bjeluškoj osnovnoj školi nastavu pohađa 16 učenika, a kao učitelj radi Milena Miletić.

Dala je Bjeluša i mnoštvo fakultetski obrazovanih ljudi, dokazanih u različitim stručnim oblastima, koji ipak nisu zaboravili korene od kojih su potekli i krenuli. O tome najbolje svedoči i obnova školske zgrade. Stara školska zgrada iz 1950. obnovljena je i renovirana 1999. i 2000. godine. Škola, slobodno možemo reći, ima idealne uslove za rad, a na izgledu, opremljenosti nameštajem i nastavnim sredstvima mogu joj pozavideti i mnoge gradske škole.

Boj na Kukutnjici

Kukutnjica je najviši vrh Bjeluše sa nadmorskom visinom od 1832m. Ono što je vezano za ovaj masiv, a što Bjelušani sa ponosom ističu je boj na Kukutnjici. Glavna borba je vođena od Crkvištva na Vodenicama, pa vencem Kukutnjice do Rzava, pod komandom Milana Obrenovića, dok je tursku vojsku predvodio Skopljak Paša. Pretpostavlja se da su svi zdravi i sposobni Bjelušani verovatno učestvovali u boju, i po pričama niko nije poginuo.

Istorija, ovaj boj koji se odigrao 1809. godine smatra vrlo uspešnim i strategijski značajnim s obzirom da je malobrojna srpska vojska nanela poraz daleko brojnijoj turskoj vojsci. Pesme o ovom boju zabeležio je u četvrtom izdanju Srpskih narodnih pjesama i Vuk Stefanović Karadzić.

Bjeluša mrtvo selo

U prošlosti, glavno zanimanje i izvor života meštana bilo je stočarstvo. Posebno razvijena grana bilo je i zanatstvo. Sama potreba opstanka orijentisala je ljude da radom usavršavaju neku delatnost za koju su imali najviše sklonosti. Uglavnom su to bili poslovi vezani za izgradnju kuća. Po popisu iz18. veka ostalo je zapisano da su u selu bila dvojica mutavdzija, jedan lončar i jedan terzija.

Posle Drgog svetskog rata došlo je do ekonomskog, privrednog i kulturnog preporoda sela. Izgrađeni su brojni putevi, a 1978. godine, u decembru, u skoro sva bjeluška domaćinstva dovedena je električna energija.

8. aprila 1990. godina Dom zdravlja otvorio je u školskim prostorijama zdravstvenu ambulantu. Na žalost, Bjeluša je među poslednjima u Arilju dobila ambulantu.

1992. godine u Bjeluši je priključeno 125 telefonskih priključaka. No i pored svega što je učinjeno da se ovo udaljeno ariljsko selo osavremeni i modernizuje, migracija stanovništva nije sprečena. Broj stanovnika se iz decenije u deceniju naglo smanjivao. Mlađi su odlazili u potragu za boljim uslovima života, tako da u selu danas preovlađuje starije stanovništvo.

Po poslednjem opisu iz 2002. godine Bjeluša je imala 568 stanovnika.

O trenutnoj situaciji u selu razgovarali smo sa predsednikom mesne zajednice g. Radom Sretenovićem.

U prethodnom periodu urađen je put od centra Brekova do zaseoka Radovići u dužini od 1700m, uz učešće 'Direkcije za izgradnju' i Mesne zajednice. Uglavnom je akcenat stavljen na odrađivanje sitnih aktivnosti na celom području sela. Voda je pod Zijačom potkopala most pa smo morali angažovati bager da to očisti. Prema Sretenovićima je prokopan i nasut put u dužini od 1 km. Izvesni radovi su rađeni u Ostojićima i Pajevićima. Trenutno je u toku izrada projekta za put iz Radosavljevića polja u Pajeviće. To su uglavnom bile aktivnosti koje je Mesna zajednica preuzela u prethodnom periodu. Veliki problem predstavlja činjenica da gro stanovništva čine stariji. Stanovništvo se uglavnom bavi stočarstvom i uzgojem maline i krompira. Jedna od pozitivnijih strana je izgradnja kružnog puta 2000. godine.

S obzirom da je ovo planinsko selo pravi problemi nastaju tek zimi kad padnu veliki snežni nameti i zaveju puteve. No to mnogo i ne smeta ovom prekaljenom stanovništvu koje prkosi i vremenu i tehnolgiji živeći podno Kukutnjice, Golije, Mučnja i Javora dičeći se svojom prošlošću i otvoreno gledajući ka budućnosti."